Diyarbakır ili sınırları içinde, Diyarbakır-Mardin karayolu üzerinde yer alan Zerzevan Kalesi’nde kazı ve restorasyon çalışmaları Doç.Dr. Aytaç COŞKUN’un başkanlığında 2014 yılında başladı.
Roma’nın sınır garnizonu olan Zerzevan Kalesi MS. 3. yüzyılda Severuslar Dönemi’nde (MS 198-235) askeri yerleşim olarak inşa edildi ve günümüzde Dünyanın en iyi korunmuş askeri yerleşimlerden biri. Zerzevan Kalesi’nde yeni başlayan çalışmalar ulusal ve uluslararası alanda büyük yankı uyandırmış, şu anda yerli ve yabancı turistlerin yoğun ziyaret ettiği bir ören yeri haline gelmiştir.
1200 metre uzunluğunda surlarla çevrelenmiş askeri yerleşimde, kamu yapılarının bulunduğu güney alanda, gözetleme ve savunma kulesi (güney kule), kilise, yönetim binası, arsenal, kaya sunağı gibi mimari kalıntılar yer alıyor. Kuzeyinde ise cadde-sokaklar ve konutlar takip ediliyor. Yerleşimde sunu çanakları ve taş ocakları; nekropol alanında ise kaya mezarları ve tonozlu mezarlar bulunmaktadır. Konutların bulunduğu alanda aynı zamanda su sarnıçları, yeraltı kilisesi, yeraltı sığınağı, dünyada bulunmuş son Mithras Tapınağı kazılar ile ortaya çıkarıldı.
Mithras Tapınağı ortaya çıkardığı gizemleri ile birlikte tüm dünyanın ilgisini çekti. Zerzevan Kalesi’ni 2019 yılında 355.178 yerli, 69.027 yabancı olmak üzere toplam 424.205 kişi kaleyi ziyaret etti. 2020 yılında ziyaretçi sayısının 1.000.000’u geçmesi bekleniyor. Bu nedenle Türkiye’de 2021 Yılının Unesco Dünya miras listesinde yer alan Medeniyetler Şehri Diyarbakır “Zerzevan Yılı” olması için Diyarbakır genelinde çalışmalar başlatıldı.